TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG Ở SINH VẬT

LÝ THUYẾT

1. Khái niệm trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở sinh vật
   1. Khái niệm trao đổi chất

• Trao đổi chất ở sinh vật là quá trình cơ thể sinh vật lấy các ……………từ môi trường cung cấp cho quá trình ………………… trong tế bào, đồng thời thải các chất........................ ra

• 2. Khái niệm chuyển hóa năng lượng ở sinh vật
• Chuyển hoá năng lượng là sự............................................. từ dạng này sang dạng khác.
• Quá trình trao đổi chất luôn đi kèm với chuyển hóa năng lượng.

1. Quang năng → Hoá Năng.
2. Điện năng → Nhiệt năng.

3. Hoá năng → Nhiệt năng.
4. Điện năng → Cơ năng.

2. Vai trò của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng trong cơ thể

BÀI TẬP

1. Tạo ra nguồn nguyên liệu cấu tạo nên tế bào và cơ thể.
2. Sinh ra nhiệt để giải phóng ra ngoài môi trường.
3. Cung cấp năng lượng cho các hoạt động sống của tế bào.
4. Tạo ra các sản phẩm tham gia hoạt động chức năng của tế bào

1. Chuyển hóa các chất ở tế bào được thực hiện qua quá trình tổng hợp và phân giải các chất.
2. Chuyển hóa các chất luôn đi kèm với giải phóng năng lượng.
3. Trao đổi chất ở sinh vật gồm quá trình trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường và chuyển hóa các chất diễn ra trong tế bào.
4. Tập hợp tất cả các phản ứng diễn ra trong và ngoài cơ thể được gọi là quá trình trao đổi chất. A. 1.                   B. 2.                                        C. 3.                                        D. 4.

1. Hãy so sánh tốc độ trao đổi chất ở ba trường hợp trên. Giải thích.
2. Xác định quá trình chuyển hóa năng lượng ở trường hợp (A) và (C).

1. Cơ thể người lấy những chất gì từ môi trường và thải những chất gì ra khỏi cơ thể?
2. Các chất được lấy từ môi trường được sử dụng để làm gì?
3. Trao đổi chất ở sinh vật gồm những quá trình nào?
4. Thế nào là trao đổi chất?

BÀI 23: QUANG HỢP Ở THỰC VẬT

1. Quá trình quang hợp

• Quang    hợp    là    quá    trình    tổng    hợp    các

+                                                                               +

• Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng luôn diễn ra ………………trong quá trình …………...

2. Vai trò của lá với chức năng quang hợp.

• Ở thực vật, tất cả các bộ phận có màu xanh lục như lá cây, thân non, quả........................... (quả

• Đặc điểm cấu tạo, hình thái của lá phù hợp với chức năng quang hợp:
  • Phiến lá ................... => ............................................
  • Mạng lưới gân lá ................ => dẫn nước đến.............. để quang hợp và dẫn sản phẩm đến

• • Lớp biểu bì có các .................... => cửa ngõ trao đổi O2, CO2 và....................... giữa lá cây

• • Tế bào thịt lá chứa ................ => hấp thụ và chuyển hóa năng lượng ..................
  • Cách xếp lá trên thân, cành sao cho hứng được nhiều ánh sáng nhất: xếp.................. , mặt

lá hướng............................. với tia sáng.
Hình 23.2: Cấu tạo giải phẫu của lá

• Ngoài sắc tố xanh lục, lục lạp còn có các sắc tố khác như cam, đỏ, tím… => Không có màu xanh nhưng vẫn quang hợp bình thường.

3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình quang hợp

• Một số yếu tố ảnh hưởng đến quang hợp ở thực vật như: ......................,............... , hàm lượng

• Trồng cây xanh mang lại lợi ích: cung cấp.......................... cho các sinh vật, cân bằng hàm lượng

BÀI TẬP

1. Cung cấp nguồn chất hữu cơ làm thức ăn cho sinh vật dị dưỡng.
2. Cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp, dược liệu cho Y học.

3. Cung cấp năng lượng duy trì hoạt động sống của sinh giới.
4. Điều hòa trực tiếp lượng nước trong khí quyển.
5. Điều hòa không khí.

1. Diệp lục a hấp thụ ánh sáng màu xanh lục.
2. Diệp lục b hấp thụ ánh sáng màu xanh lục.
3. Nhóm sắc tố phụ (carôtenôit) hấp thụ ánh sáng màu xanh lục.
4. Các tia sáng màu xanh lục không được diệp lục hấp thụ.

1. Lá cây dạng bản dẹt giúp thu nhận được nhiều ánh sáng.
2. Các tế bào ở lớp giữa của lá có nhiều lục lạp.
3. Lục lạp chứa chất diệp lục thu nhận ánh sáng dùng cho tổng hợp chất hữu cơ của lá cây.
4. Khí khổng phân bố trên bề mặt của lá có vai trò chính trong quá trình trao đổi khí và thoát hơi nước.
5. Gân lá (mạch dẫn) có chức năng vận chuyển nước đến lục lạp và vận chuyển chất hữu cơ từ lục lạp về cuống lá, từ đó vận chuyển đến các bộ phận khác của cây.

Câu 7: Loài sinh vật nào sau đây có khả năng quang hợp?
A. Cá chép.                            B. Trùng roi.                         C. Voi.                        D. Nấm rơm.
Câu 8: Phương trình tổng quát của quá trình quang hợp:


Thành phần còn thiếu trong phương trình tổng quát của quá trình quang hợp là:

1. Năng lượng từ ánh sáng mặt trời đến lục lạp, chuyển hóa thành năng lượng hóa học tích lũy trong chất hữu cơ ở lá cây.
2. Năng lượng từ ánh sáng mặt trời đến thân cây, chuyển hóa thành năng lượng hóa học tích lũy trong chất hữu cơ ở lá cây.
3. Năng lượng từ ánh sáng mặt trời đến cành cây, chuyển hóa thành năng lượng hóa học tích lũy trong chất hữu cơ ở lá cây.
4. Năng lượng từ ánh sáng mặt trời đến tất cả các bộ phận của cây, chuyển hóa thành năng lượng hóa học tích lũy trong chất hữu cơ ở lá cây.

1. Vật chất từ môi trường ngoài được vận chuyển đến lục lạp ở lá cây, biến đổi hóa học tạo ra chất hữu cơ và oxygen.
2. Vật chất từ môi trường ngoài được vận chuyển đến lục lạp ở lá cây, biến đổi hóa học tạo ra chất vô cơ và oxygen.
3. Vật chất từ môi trường ngoài được vận chuyển đến lục lạp ở lá cây, biến đổi hóa học tạo ra chất hữu cơ và carbon dioxide.
4. Vật chất từ môi trường ngoài được vận chuyển đến lục lạp ở lá cây, biến đổi hóa học tạo ra chất vô cơ và carbon dioxide.

1. Cung cấp khí oxygen cho quá trình hô hấp của con người.
2. Giúp điều hòa khí hậu.
3. Cân bằng hàm lượng khí oxygen và khí carbon dioxide trong khí quyển.
4. Tạo ra các hợp chất hữu cơ, cung cấp thức ăn, thực phẩm cho con người.
5. Chống xói mòn và sạt lở đất.

1. Trong quá trình quang hợp, cây hấp thụ khí oxygen để tổng hợp chất hữu cơ.
2. Quang hợp là quá trình sinh vật sử dụng ánh sáng để phân giải chất hữu cơ.
3. Một trong các sản phẩm của quang hợp là khí oxygen.
4. Quang hợp là quá trình sinh lí quan trọng xảy ra trong cơ thể mọi sinh vật.

1. Sắc tố này hấp thụ các tia sáng màu lục

2. Sắc tố này không hấp thụ các tia sáng màu lục
3. Sắc tố này hấp thụ các tia sáng màu xanh tím
4. Sắc tố này không hấp thụ các tia sáng màu xanh tím

1. 1. Nguồn cung cấp năng lượng cho thực vật thực hiện quá trình quang hợp.
   2. Các chất vô cơ đã được lá cây sử dụng để tổng hợp nên glucose trong quá trình quang hợp.
   3. Dạng năng lượng đã được chuyển hoá trong quá trình quang hợp.

1. Hô hấp của sinh vật và nhiều hoạt động sống của con người đều thải ra khí carbon dioxide vào không khí, nhưng vì sao tỉ lệ chất khí này trong không khí luôn ở mức ổn định?
2. Năng lượng ánh sáng cho cây quang hợp có thể lấy từ nguồn nào?

BÀI 25: HÔ HẤP TẾ BÀO

LÝ THUYẾT

1. Hô hấp tế bào

+                                                          +                         +

Vận dụng: So sánh tốc độ hô hấp của một vận động viên đang thi đấu và một nhân viên văn phòng. Giải thích sự khác nhau đó?









Hình 25.1: Hô hấp tế bào
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

2. Mối quan hệ hai chiều giữa tổng hợp và phân giải chất hữu cơ ở tế bào

• Quá trình tổng hợp và phân giải các chất hữu cơ trong tế bào là hai quá trình ..........................

3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hô hấp tế bào.

• Cường độ của quá trình hô hấp tế bào bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố như:......................... ,

• (1)………… thuận lợi cho quá trình hô hấp tế bào là khoảng 30 – 35^oC. (2)...................... quá

• ……….. vừa là môi trường, vừa tham gia trực tiếp vào các phản ứng hóa học trong hô hấp tế bào. Cường độ hô hấp....................... với hàm lượng nước trong tế bào.
• …………..là nguyên liệu tham gia trực tiếp vào quá trình hô hấp tế bào. Khi ……………..

• ……….……………… trong không khí khoảng 0,03% thì............................ cho hô hấp tế bào.

4. Vận dụng hiểu biết về hô hấp tế bào trong thực tiễn

• Bảo quản lương thực, thực phẩm bằng cách..................................... của quá trình hô hấp:
  • bảo quản lạnh. VD: dùng để bảo quản các loại thực phẩm như:.........................................
  • bảo quản khô. VD: dùng để bảo quản các loại...................................................................
  • bảo quản trong điều kiện nồng độ ............................. cao. VD:.........................................
  • bảo quản trong điều kiện nồng độ ..............................thấp. VD:........................................
• Bảo vệ sức khỏe:
  • lao động, chơi thể thao vừa sức, tránh thiếu hụt.......................... ;
  • có chế độ dinh dưỡng............................. ;
  • trồng nhiều cây xanh;
  • không sửa dụng hoặc tiếp xúc với các chất có tác dụng...................... quá trình hô hấp…

BÀI TẬP

1. Đây là các quá trình trái ngược nhau, không liên quan với nhau.
2. Đây là các quá trình liên quan và thống nhất với nhau.
3. Đây là các quá trình có nguyên liệu giống nhau nhưng kết quả khác nhau.
4. Đây là các quá trình ngược nhau nhưng quan hệ mật thiết với nhau.

1. tăng nhẹ cường độ hô hấp tế bào.
2. giảm nhẹ cường độ hô hấp tế bào.
3. giảm cường độ hô hấp tế bào tới mức tối thiểu.
4. tăng cường độ hô hấp tế bào tới mức tối đa.

1. Quá trình hô hấp tế bào chủ yếu diễn ra trong nhân tế bào.
2. Đó là quá trình biến đổi các chất hữu cơ thành carbon dioxide, nước và giải phóng năng lượng.
3. Nguyên liệu cho quá trình hô hấp là chất hữu cơ và oxygen.
4. Đó là quá trình chuyển hóa năng lượng rất quan trọng của tế bào.

1. Tập luyện thể thao với cường độ mạnh mỗi ngày.
2. Ăn thật nhiều thức ăn có chứa glucose để cung cấp nguyên liệu cho hô hấp.
3. Tập hít thở sâu một cách nhẹ nhàng và đều đặn mỗi ngày.
4. Để thật nhiều cây xanh trong phòng ngủ.

Câu 7: Dựa vào kiến thức đã học, em hãy cho biết yếu tố (?) ảnh hưởng đến hô hấp tế bào trong đồ thị ở hình bên dưới là yếu tố nào. Giải thích.

1. Nhiệt độ.
2. Nồng độ oxygen.
3. Hàm lượng nước.
4. Nồng độ carbon dioxide.

1. đảm bảo sự cân bằng oxygen và carbon dioxide trong khí quyển.
2. tạo ra năng lượng cung cấp cho hoạt động sống của cơ thể sinh vật.
3. làm sạch môi trường.
4. chuyển hóa carbon dioxide thành oxygen.

Câu 10: Hoàn thành sơ đồ sau:


Câu 11: Tại sao chúng ta không nên vận động quá mức khi đang đeo khẩu trang?
Câu 12: So sánh các thành phần tham gia hô hấp ở tế bào động vật và tế bào thực vật.
Câu 13: Hãy giải thích vì sao khi đói, cơ thể người thường cử động chậm và không muốn hoạt động.
Câu 14: Vận dụng kiến thức về hô hấp tế bào, giải thích hiện tượng con người khi ở trên đỉnh núi cao thường thở nhanh hơn so với khi ở vùng đồng bằng.
Câu 15: Khi trồng cây trong phòng ngủ, vì sao cần phải để phòng ngủ được thông thoáng vào ban đêm?
Câu 16: Vì sao trước khi gieo hạt, người ta thường ngâm hạt trong nước ấm (khoảng 40^oC)? Câu 17: Tại sao nói quá trình tổng hợp và phân giải các chất hữu cơ trong tế bào có mối quan hệ mật thiết với nhau?
Câu 18: Vì sao để bảo quản nhiều loại rau, củ, quả được lâu không nên rửa chúng trước khi cho vào tủ lạnh?
Câu 19: Vì sao các loại hạt được đem phơi khô trước khi đưa vào kho bảo quản?
Câu 20: Em hãy chọn biện pháp bảo quản phù hợp cho các loại lương thực, thực phẩm sau: rau lang, quả nho, củ cà rốt, hạt thóc, hạt ngô, thịt heo, quả táo, thịt bò, hạt lạc.
Câu 21: Vì sao một loại thực phẩm được bảo quản quá lâu dù không bị hư hỏng nhưng vẫn bị giảm chất lượng?
Câu 22: Có những biện pháp nào giúp quá trình hô hấp tế bào ở người diễn ra bình thường? Câu 23: Khi trồng cây trong nhà lưới phủ nilon, vì sao người ta thường "bón" carbon dioxide sau khi mặt trời mọc và ngừng "bón" sau khi mặt trời lặn từ 1 - 2 giờ?
Câu 24: Có ý kiến cho rằng nên bảo quản các loại rau, củ trong ngăn đá tủ lạnh thay vì trong ngăn mát do ngăn đá có nhiệt độ thấp hơn nên sẽ bảo quản được lâu hơn. Em có đồng tình với ý kiến đó không? Giải thích.
**********************************

BÀI 27: TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT

LÝ THUYẾT

1. Trao đổi khí ở sinh vật

• Trao đổi khí là sự trao đổi ……………………. (carbon dioxide và oxygen) giữa …………….

• • Ở động vật, trao đổi khí diễn ra trong quá trình ………………
  • Ở thực vật, trao đổi khí được thực hiện trong cả quá trình........................................ và

2. Trao đổi khí ở thực vật

• Vị trí:

• Mỗi khí khổng có 2 tế bào hình................................. (thành trong dày, thành ngoài mỏng) áp sát

• Thực vật trao đổi khí với môi trường chủ yếu qua................................. ở lá cây trong quá trình

quang hợp và hô hấp.
Hình 27.1: Sơ đồ cấu tạo khí khổng


Hình 27.2: Sơ đồ mô tả sự trao đổi khí qua khí khổng

3. Trao đổi khí ở động vật

Lớp Động vật	Đại diện	Cơ quan trao đổi khí
Động vật đơn bào và đa bào như............................ , giun tròn, giun dẹp…		Trao đổi khí qua …………………….. ……………………..
Các loài côn trùng: ………………………….. …………………………..		Trao đổi khí qua …………………….. ……………………..
Các loài sống dưới nước: ………………………….. …………………………..		Trao đổi khí qua …………………….. ……………………..
Động vật thuộc lớp Bò sát (….................................. ), lớp Chim (…................... ), lớp Thú (.......................... )		Trao đổi khí qua …………………….. ……………………..

* Đường đi của khí qua các cơ quan hô hấp ở người:

• Ở người, trao đổi khí diễn ra ở ………….

BÀI TẬP

Câu 1: Trao đổi khí ở sinh vật là quá trình




Hình 27.3: Sơ đồ mô tả đường đi của các loại khí qua các cơ quan hô hấp ở người

1. lấy khí O2 từ môi trường vào cơ thể và thải khí CO2 từ cơ thể ra môi trường.
2. lấy khí CO2 từ môi trường vào cơ thể và thải ra O2 từ cơ thể ra môi trường.
3. lấy khí O2 hoặc CO2 từ môi trường vào cơ thể, đồng thời thải khí CO2 hoặc O2 từ cơ thể ra môi trường.
4. lấy khí CO2 từ môi trường vào cơ thể, đồng thời thải khí O2 và CO2 ra ngoài môi trường.

1. CO2 và O2 khuếch tán từ môi trường vào trong tế bào lá, hơi nước thoát ra ngoài.
2. O2 và CO2 khuếch tán từ trong tế bào lá ra môi trường.
3. O2 khuếch tán từ môi trường vào trong tế bào lá, CO2 khuếch tán từ trong tế bào lá ra môi trường.
4. CO2 khuếch tán từ môi trường vào trong tế bào lá, O2 khuếch tán từ trong tế bào lá ra môi trường.

1. Lấy vào khí carbon dioxide, thải ra khí oxygen.
2. Lấy vào khí oxygen, thải ra khí carbon dioxide.
3. Lấy vào khí carbon dioxide và hơi nước.
4. Lấy vào khí oxygen và hơi nước.

1. Khoang mũi, khí quản, thanh quản, phế quản, phổi.
2. Khoang mũi, thanh quản, khí quản, phế quản, phổi.
3. Khoang mũi, phế quản, khí quản, thanh quản, phổi.
4. Khoang mũi, phổi, khí quản, thanh quản, phế quản.

1. Dấu hiệu

• Người bệnh ôm cổ

ĐỌC THÊM

• Không thể nói, khóc hoặc tạo ra âm thanh
• Khó thở
• Không thể ho

2. Sơ cấp cứu nghẹt thở

1. Nhận định

• Đánh giá xem hiện trường có an toàn

• Bất tỉnh nếu bị nghẹt thở lâu

• Hỏi người bệnh: “Bạn bị sặc, nghẹt thở phải không? Bạn có thể nói không?”. Thông thường nếu nạn nhân không thể nói mà chỉ có thể báo hiệu bằng cách gật đầu.

2. Kế hoạch

• Nếu nạn nhân không thể nói, gọi thêm người trợ giúp
• Bắt đầu lên kế hoạch để vận chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất

3. Thực hiện

• Nếu nạn nhân còn có thể nói, ho hoặc thở:

• Nếu nạn nhân không thể nói, không thể ho, không thể thở:

• • Tiến hành liên tục 5 lần vỗ lưng, 5

• Nếu nạn nhân là bản thân và chỉ có 1 mình: Làm phương pháp ép bụng như trên với 1 vật đỡ như bàn, ghế…Nắm tay lại, ngón cái hướng về phía trong cơ thể và giữ vị trí nắm tay ở cơ hoành (trên rốn và dưới xương sườn). Đẩy mạnh tay từ bụng lên ngực để đẩy dị vật ra khỏi đường thở.
• Nếu nạn nhân là trẻ sơ sinh:

BÀI 28: VAI TRÒ CỦA NƯỚC VÀ CÁC CHẤT DINH DƯỠNG ĐỐI VỚI CƠ THỂ SINH VẬT

LÝ THUYẾT

1. Vai trò của nước đối với cơ thể sinh vật
   1. Cấu trúc và tính chất của nước

• Nước là chất lỏng không ………, không ………, không …., sôi ở ………… và đông đặc ở

• Nước được cấu tạo từ các phân tử nước, mỗi phân tử nước được cấu tạo từ một nguyên tử

……………… và hai nguyên tử ………………… Do có hai đầu tích điện ……………………
nên phân tử nước có ……………………... Vì vậy, các phân tử nước có thể.......................... với
nhau và............................ với các phân tử phân cực khác.
+ LƯU Ý: Nước là chất cách điện (không dẫn điện) và dẫn nhiệt kém. Nước có hình thức
truyền nhiệt khác biệt so với các chất dẫn nhiệt tốt (kim loại) là đối lưu.


Hình 28.1: Cấu trúc của phân tử nước
Vận dụng 1: Em hãy nhận xét về sự phân bố của các electron trong phân tử nước.

• • Do nguyên tử oxygen có khả năng ………………………………….. nên các electron dùng chung trong liên kết cộng hoá trị có xu hướng bị.................................. , dẫn

• • Phân tử nước có tính ………………… do sự tích điện ……………………... giữa hai đầu.

• • Do có ………………………….. mà các phân tử nước có thể …………………………..

• 2. Vai trò của nước
• Nước là thành phần chủ yếu cấu tạo nên.............................. trong cơ thể sinh vật.
• Nước tham gia nhiều.............................................. khác nhau trong cơ thể sinh vật như: điều hoà

• • Nếu cơ thể sinh vật khi thiếu nước kéo dài, các phản ứng hóa sinh trong tế bào sẽ bị     , một số thành phần

2. Vai trò của các chất dinh dưỡng

Hình 28.2: Lượng nước trong các bộ phận cơ thể người

• Chất dinh dưỡng là những ………………………… được cơ thể sinh vật........................ từ môi

trường nhằm cung cấp các ……………….… cấu tạo nên các thành phần của....................... , tham
gia các …………………………… trong cơ thể, cung cấp................................. cho sự phát triển
của sinh vật. Dựa vào …………… hoặc …………………. của các chất dinh dưỡng để phân chia các chất dinh dưỡng thành các nhóm khác nhau.


Hình 28.3: Vai trò của một số chất dinh dưỡng đối với thực vật
Vận dụng 1: Tại sao chúng ta cần phải ăn nhiều loại thức ăn khác nhau?
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
Vận dụng 2: Nối nhóm chất tương ứng với vai trò của chúng đối với cơ thể sinh vật.

BÀI TẬP

1. Là một chất lỏng không màu, không mùi, không vị.
2. Sôi ở 100⁰C, đông đặc ở 0⁰C
3. Có thể hòa tan được nhiều chất như muối ăn, đường,…
4. Có thể hòa tan được dầu, mỡ.
5. Có thể tác dụng với nhiều chất hóa học để tạo thành các hợp chất khác. Các tính chất của nước là

1. Do thiếu sắt trong khẩu phần ăn hàng ngày.
2. Do thiếu iodine trong khẩu phần ăn hàng ngày.
3. Do thiếu calcium trong khẩu phần ăn hàng ngày.
4. Do thiếu kẽm trong khẩu phần ăn hàng ngày.

1. Cung cấp nguyên liệu cấu tạo nên tế bào sinh vật.
2. Cung cấp môi trường thuận lợi cho các phản ứng sinh hoá diễn ra.
3. Cung cấp năng lượng cho nhiều hoạt động sống của cơ thể.
4. Giúp tái tạo các tế bào và làm lành vết thương.
5. Giúp cơ thể sinh vật sinh trưởng và phát triển.
6. Giúp điều hoà nhiệt độ cơ thể sinh vật.

2. Trong phân tử nước, đầu oxygen tích điện âm còn đầu hydrogen tích điện dương.

3. Do có hai đầu tích điện trái dấu nhau nên phân tử nước có tính lưỡng tính.
4. Nước có thể liên kết với một phân tử bất kì khác.

1. Tại sao môi trường nước có nhiệt độ ổn định hơn môi trường trên cạn?
2. Khi nghe dự báo thời tiết sắp trở nên giá rét, người nông dân thường tưới nước cho cây trồng vào buổi sáng khi có ánh nắng mặt trời. Việc làm này có ích gì cho cây?

1. Khi cây thiếu nitrogen (N) hay magnesium (Mg), lá sẽ bị vàng.
2. Khi cơ thể người thiếu sắt (Fe) sẽ có triệu chứng da xanh xao, mệt mỏi, chóng mặt.

BÀI 29: TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CÁC CHẤT DINH DƯỠNG Ở THỰC VẬT

1. Quá trình trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở thực vật
   1. Con đường hấp thụ, vận chuyển nước và muối khoáng ở rễ

• 2. Quá trình vận chuyển các chất trong mạch rây và mạch gỗ
• Nước, muối khoáng được rễ hấp thụ được vận chuyển lên thân và lá trong................. của thân

• Các chất hữu cơ do lá tổng hợp được vận chuyển đến các cơ quan trong................................. của

thân (dòng đi xuống).

• 3. Vai trò của quá trình thoát hơi nước
• Tạo động lực cho sự vận chuyển nước và muối khoáng trong cây; điều hòa............................. bề

1. Vào những ngày trời nắng, đứng dưới bóng cây lại thấy mát vì lá cây …………………..

2. Nhờ …………….. mà quá trình thoát hơi nước qua ………………… có thể giúp các chất được vận chuyển trong..................... một cách dễ dàng.
3. Nếu cây không thoát hơi nước thì không lấy được khí............................. vì khi đó khí khổng sẽ

4. Vai trò của quá trình thoát hơi nước đối với cây:
   • Tạo lực hút để vận chuyển …………và.......................... từ rễ lên thân và lá trong mạch gỗ.
   • Giúp lá cây không bị nóng dưới tác động của ……………………..
   • Tạo điều kiện cho quá trình ………………. ở thực vật: carbon dioxide đi vào trong lá cung cấp cho quá trình ……………….,................ được thải ra ngoài môi trường.

1. 4. Hoạt động đóng mở khí khổng

• Tế bào hạt đậu trương nước => thành tế bào …………………..=> lỗ khí ………………….
• Tế bào hạt đậu mất nước => thành tế bào........................................ => lỗ khí khép lại.

2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở thực vật.

• Gồm: ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, độ tới xốp của đất, hàm lượng khoáng, độ pH của đất.

3. Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở thực vật vào thực tiễn.

• Nguyên tắc của việc tưới nước và bón phân hợp lí cho cây là: đúng loại, đúng lúc, đúng liều lượng và đúng cách.
• Việc tưới nước và bón phân hợp lí giúp tăng ………………….cây trồng,........................... môi

1. Cây chuẩn bị ra hoa.
2. Cây ở thời kì thu hoạch quả.
3. Cây đâm chồi, đẻ nhanh.

BÀI TẬP

1. Do các tế bào ở phần trụ giữa kéo dài ra hình thành.
2. Do các tế bào biểu bì kéo dài ra hình thành.
3. Do các tế bào ở vỏ kéo dài ra hình thành.
4. Do các tế bào mạch gỗ và mạch rây kéo dài ra hình thành.

1. Mạch gỗ là các tế bào sống, có vai trò vận chuyển nước và muối khoáng.
2. Mạch gỗ gồm các tế bào chết, có vai trò vận chuyển nước và muối khoáng.
3. Mạch gỗ gồm các tế bào chết, vận chuyển chất hữu cơ và nước cung cấp cho các cơ quan.
4. Mạch gỗ là các tế bào sống, có thành tế bào dày, có đầy đủ các bào quan.

1. Mạch rây có vai trò vận chuyển nước và muối khoáng từ rễ lên thân và lá.
2. Mạch rây gồm các tế bào sống, thiếu đi một số các bào quan.
3. Mạch rây vận chuyển chất hữu cơ từ lá cung cấp cho các cơ quan của cây.
4. Trong cây, mạch rây vận chuyển các chất theo dòng đi xuống.

1. Cung cấp các nguyên tố khoáng cho các hoạt động sống của cây.
2. Đảm bảo cho quá trình thoát hơi nước diễn ra bình thường.
3. Tạo động lực cho quá trình hấp thụ nước ở rễ.
4. Cung cấp chất dinh dưỡng cho các sinh vật sống trong đất phát triển.

1. Mép lá có các giọt nước nhỏ vào những ngày độ ẩm không khí cao.
2. Khi cắt một khoanh vỏ ở thân cây thì sau một thời gian, phần mép vỏ phía trên bị phình to.
3. Lá cây bị héo quắt do Mặt Trời đốt nóng.
4. Nhựa rỉ ra từ gốc cây bị chặt bỏ thân.

1. Mùa hè, nhiệt độ cao, độ ẩm trung bình.
2. Mùa thu, nhiệt độ trung bình, độ ẩm trung bình.
3. Mùa đông, nhiệt độ thấp, độ ẩm thấp.
4. Mùa xuân, nhiệt độ trung bình, độ ẩm cao.

1. Được điều chỉnh bằng việc đóng, mở khí khổng.
2. Tốc độ thoát hơi nước nhanh.
3. Không được điều chỉnh bằng việc đóng, mở khí khổng.
4. Tốc độ thoát hơi nước chậm.

1. Em hãy cho biết ý kiến trên là đúng hay sai. Vì sao?
2. Nếu ý kiến trên là đúng, chúng ta cần bón loại phân nào để cung cấp nitrogen cho cây?

BÀI 30: TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CÁC CHẤT DINH DƯỠNG Ở ĐỘNG VẬT

LÝ THUYẾT

1. Con đường trao đổi nước và nhu cầu sử dụng nước ở động vật.

• Nhu cầu sử dụng nước ở động vật khác nhau tùy theo.............................. , điều kiện môi trường,

• Đối với người, ở trẻ em cần 1 lít nước, người lớn cần ………………… mỗi ngày tùy thuộc vào ……………………,.............................. , tình trạng sức khỏe…
• Nước được cung cấp cho cơ thể động vật qua.............................. , nước uống, thải ra khỏi cơ thể

1. Nước được cung cấp cho cơ thể người từ những nguồn nào?
2. Nước trong cơ thể người có thể bị mất đi qua những con đường nào?

2. Con đường thu nhận và tiêu hóa thức ăn ở động vật

• Con đường thu nhận và tiêu hóa thức ăn trong ống tiêu hóa ở người diễn ra gồm các giai đoạn chính: ……………, biến đổi thức ăn; ………………… các chất dinh dưỡng và ……… các chất cặn bã.
• Con đường vận chuyển các chất trong ống tiêu hóa: miệng => ……………. => ……………

2. • Miệng:…………………………………………………………………………………….
   • Thực quản:………………………………………………………………………………..
   • Dạ dày:……………………………………………………………………………………
   • Ruột non: …………………………………………………………………………………
   • Ruột già: ………………………………………………………………………………….
   • Trực tràng: ……………………………………………………………………………….
   • Hậu môn: …………………………………………………………………………………
3. Quá trình vận chuyển các chất ở động vật

• Hệ....................... vận chuyển các chất trogn cơ thể động vật nhờ sự vận chuyển của máu.

- Hệ tuần hoàn tiếp nhận …………… từ hệ hô hấp và các chất dinh dưỡng, từ ………………
rồi vận chuyển chúng đi cung cấp cho các cơ quan; đồng thời............................ và các chất thải
của tế bào cũng được vận chuyển đến phổi và các cơ quan ………………
- Hệ tuần hoàn con vận chuyển muối khoáng, ………………, kháng thể, ………………
- Vòng tuần hoàn phổi: Máu đỏ thẫm (giàu
…………………) từ tâm thất phải theo động mạch phổi đi lên …………, diễn ra quá trình trao đổi khí giữa ……... và các
……………=>máu đỏ thẫm thành máu
…………(giàu……………). Máu giàu oxygen theo tĩnh mạch phổi về tim (đổ vào
………………………)
- Vòng tuần hoàn các cơ quan: Máu giàu
……………… và chất dinh dưỡng từ tâm thất trái theo động mạch chủ đi đến các cơ quan trong cơ thể, diễn ra quá trình trao đổi
chất giữa máu và các cơ quan.                                         Hình 30.1: Sơ đồ hai vòng tuần hoàn ở người

4. Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở động vật vào thực tiễn.

• Nhu cầu dinh dưỡng ở mỗi người là ……………… tùy thuộc vào ………………, ……………

• Cần sử dụng các nguồn thực phẩm …………, …………………và chế biến thực phẩm ………

BÀI TẬP

1. Hạn chế ăn thức ăn nhiều dầu mỡ.
2. Thường xuyên sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá.
3. Lao động vừa sức, nghỉ ngơi hợp lí.
4. Giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ.
5. Thường xuyên kiểm tra huyết áp.
6. Kiểm tra sức khoẻ định kì.

1. Rửa tay trước khi ăn.
2. Ăn chín, uống sôi.
3. Ăn thịt, cá tái để không bị mất chất dinh dưỡng trong quá trình chế biến.
4. Không ăn thức ăn đã bị ôi thiu.
5. Vừa ăn vừa tranh thủ đọc sách, xem ti vi để tiết kiệm thời gian.
6. Ăn tối muộn để cung cấp chất dinh dưỡng cho cơ thể khi ngủ. A. (1), (2), (3), (4), (5), (6).                 B. (1), (2), (3), (5), (6).

Câu 23: Nhu cầu nước mỗi ngày của trẻ em theo cân nặng theo khuyến nghị của Viện dinh dưỡng vào năm 2012 được mô tả trong bảng sau:
Dựa vào bảng trên em hãy:

1. Nhận xét về mối quan hệ giữa cân nặng và nhu cầu nước ở trẻ em.
2. Tính lượng nước mà em cần uống mỗi ngày để đảm bảo nhu cầu nước cho cơ thể.

CHỦ ĐỀ 8: CẢM ỨNG Ở SINH VẬT VÀ TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT

BÀI 32: CẢM ỨNG Ở SINH VẬT

LÝ THUYẾT

1. Khái quát về cảm ứng ở sinh vật

a. Khái niệm

• Cảm ứng ở sinh vật là khả năng tiếp nhận …………………và.......................... lại các kích thích

1. Khi chạm vào vật nóng tay ta……………
2. Khi chạm tay vào cây xấu hổ, lá cây có hiện tượng………………
3. Hiện tượng hoa hướng dương luôn hướng về phía………………….
4. Khi trời.............. , chim thường hay xù lông.

b. Vai trò cảm ứng ở sinh vật

• Là một đặc trưng ……………….của cơ thể sống, giúp sinh vật......................... với môi trường

• So sánh cảm ứng ở thực vật và động vật

2. Cảm ứng ở thực vật

• Là khả năng ………………..và................................. lại các kích thích từ môi trường thông qua

2. • Tính hướng sáng. VD: …………………………………………………………………….
   • Tính hướng tiếp xúc. VD: ………………………………………………………………...
   • Tính hướng nước. VD: ……………………………………………………………………
   • Tính hướng hóa. VD: …………………………………………………………………….
3. Ứng dụng cảm ứng của thực vật trong thực tiễn

• Dựa vào khả năng cảm ứng của thực vật, người ta tác động làm thay đổi môi trường sống nhằm nâng cao…………………và….................... sản phẩm cây trồng

BÀI TẬP

1. khả năng tiếp nhận kích thích và phản ứng lại các kích thích từ môi trường bên trong và bên ngoài cơ thể.
2. khả năng tiếp nhận kích thích từ môi trường bên trong cơ thể.
3. khả năng phản ứng lại các kích thích từ môi trường bên ngoài cơ thể.
4. khả năng tiếp nhận kích thích và phản ứng lại các kích thích từ môi trường bên ngoài cơ thể.

1. Lá cây bàng rụng vào mùa hè.
2. Lá cây xoan rụng khi có gió thổi mạnh.
3. Hoa hướng dương hướng về phía Mặt Trời.
4. Cây nắp ấm bắt mổi.

1. Tính hướng đất âm của rễ, hướng sáng dương của thân.
2. Tính hướng tiếp xúc.
3. Tính hướng hoá.
4. Tính hướng nước.

1. Rễ cây mọc dài về phía bờ ao.
2. Rễ cây phát triển đều quanh gốc cây.
3. Thân cây uốn cong theo phía ngược lại với bờ ao.

4. Thân cây mọc thẳng nhận ánh sáng phân tán đều.

1. cây tìm nguồn sáng để quang hợp.
2. rễ cây sinh trưởng tới nguồn nước và chất khoáng.
3. cây bám vào giá thể để sinh trưởng.
4. rễ cây mọc sâu vào đất để giữ cây.

1. Cảm ứng giúp sinh vật phản ứng lại các kích thích của môi trường để tồn tại và phát triển.
2. Cảm ứng giúp sinh vật thích ứng với những thay đổi của môi trường để tồn tại và phát triển.
3. Giúp động vật có tư duy và nhận thức học tập.
4. Giúp sinh vật tồn tại và phát triển.

LÝ THUYẾT

BÀI 33: TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT

1. Khái niệm và vai trò của tập tính ở động vật
   1. Khái niệm

• Tập tính là một chuỗi các.................................. của cơ thể động vật trả lời các kích thích từ môi

• Phân loại:

• 2. Vai trò
• Có vai trò quan trọng vì liên quan mật thiết đến sự …………….. và phát triển ………………...
• Đảm bảo cho động vật............................ với môi trường.

2. Ứng dụng tập tính ở động vật trong thực tiễn

• Ứng dụng tập tính ở động vật để tạo ra môi trường sống phù hợp nhằm:

• Nâng cao……………….. vật nuôi. VD:…………………………………………………..
• Nâng cao……………….. cây trồng. VD:…………………………………………………
• Đáp ứng các nhu cầu khác của con người.

• Trong học tập, vận dụng tập tính để nâng cao kết quả học tập và hình thành thói quen tốt:

• Học cách ghi nhớ………………….
• Học thuộc bài
• Học thói quen dậy sớm……………..
• Xóa bỏ những thói quen không tốt.

BÀI TẬP

1. Sếu đầu đỏ và hạc di cư theo mùa.
2. Chó sói và sư tử sống theo bầy đàn.
3. Tinh tinh đực đánh đuổi những con tinh tinh đực lạ khi vào vùng lãnh thổ của nó.
4. Người giảm cân sau khi bị ốm.

1. Ve sầu kêu vào ngày hè oi ả.
2. Sáo học nói tiếng người.
3. Trâu bò nuôi trở về chuồng khi nghe tiếng kẻng.
4. Khi tập đi xe đạp.

1. sinh ra đã có, được thừa hưởng từ bố mẹ, chỉ có ở cá thể đó.
2. sinh ra đã có, được thừa hưởng từ bố mẹ, đặc trưng cho loài.
3. học được trong đời sống, không được thừa hưởng từ bố mẹ, chỉ có ở cá thể đó.
4. học được trong đời sống, không được thừa hưởng từ bố mẹ, đặc trưng cho loài.

1. Mọi kích thích đều làm xuất hiện tập tính;
2. Không phải bất kì kích thích nào cũng làm xuất hiện tập tính;
3. Kích thích càng mạnh càng dễ làm xuất hiện tập tính;
4. Kích thích càng lặp lại càng dễ làm xuất hiện tập tính.

1. Tập tính giúp dộng vậ phản ứng lại với các kích thích của môi trường
2. Tập tính giúp động vật phát triển
3. Tập tính giúp động vật thích ứng với môi trường sống để tồn tại và phát triển
4. Tập tính giúp động vật chống lại các kích thích của môi trường

1. Khi lỡ chạm tay vào nước nóng, con người liền rụt tay lại.
2. Khi bị ngã đau, em bé khóc.
3. Ếch sinh sản vào mùa mưa.
4. Chủ động khai báo y tế khi đi về từ vùng có dịch bệnh lây nhiễm.
5. Chim mẹ mớm mồi cho chim non.
6. Cá nổi lên mặt nước khi nghe tiếng chuông.
7. Bạn học sinh thức dậy vào 5 giờ sáng mỗi ngày.
8. Em cảm thấy buồn ngủ vào lúc 10 giờ tối.
9. Em học thuộc bài thơ bằng cách đọc lại nhiều lần.
10. Con người tiết nước bọt khi nhìn thấy quả khế chua.

Câu 12: Trước kì ngủ đông, gấu thường có thói quen ăn thật nhiều để cơ thể béo lên nhanh chóng. Em hãy giải thích ý nghĩa của thói quen này ở gấu.
Câu 13: Em có biết vì sao người nông dân đặt bù nhìn trên đồng ruộng không? Giải thích. Câu 14: Burrhus Frederic Skinner thả chuột vào lồng thí nghiệm, trong đó có một bàn đạp gắn với thức ăn. Khi chuột chạy trong lồng và vô tình đạp phải bàn đạp thì thức ăn rơi ra. Sau một số lần ngẫu nhiên đạp phải bàn đạp và có thức ăn, mỗi khi đói bụng, chuột lại chủ động chạy tới nhấn bàn đạp để lấy thức ăn. Đây có phải là tập tính học được không? Tại sao? Tác nhân kích thích của thí nghiệm này là gì?
Câu 15: Tất cả các con ve sầu non (ấu trùng) sau khi nở sẽ chui xuống đất, khi trưởng thành sẽ chui ra và leo lên cây để lột xác. Đây là tập tính bẩm sinh hay học được của ve sầu? Giải thích. Câu 16: Tại sao chim và cá di cư? Khi di cư, chúng định hướng bằng cách nào?
Câu 17: Giải thích cơ sở của các ứng dụng sau đây: huấn luyện chó kéo xe, huấn luyện khỉ làm xiếc, dùng tiếng chuông gọi cá lên ăn.
Câu 18: Kiến ba khoang có màu nâu đỏ, mình thon, giữa lưng có một vạch lớn màu đen tạo thành các khoang màu khác nhau trên cơ thể. Kiến ba khoang thường ẩn nấp trong rơm rạ, bãi cỏ, ruộng, vườn. Chúng làm tổ và đẻ trứng trong đất. Khi ruộng lúa, vườn rau xuất hiện sâu cuốn lá hay rầy nâu, kiến tìm đến, chui vào các tổ sâu để ăn thịt sâu non. Sự xuất hiện của kiến ba khoang đã làm giảm thiểu số sâu cuốn lá đáng kể và bảo vệ hoa màu khỏi sự phá hoại của sâu, bệnh. Tuy nhiên gần đây, việc lạm dụng hóa chất bảo vệ thực vật đã làm giảm đáng kể số kiến ba khoang và làm cho chúng mất nơi ẩn nấp. Do đó, theo ánh sáng điện chúng bay vào các khu dân sinh và gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người khi tiếp xúc với chất dịch từ cơ thể kiến tiết ra.

1. Hãy cho biết đoạn thông tin nào nói về tập tính của kiến ba khoang?
2. Theo em, có nên tiêu diệt kiến ba khoang không? Tại sao?
3. Hãy đưa ra đề xuất hạn chế sự xuất hiện của kiến ba khoang trong gia đình.

CHỦ ĐỀ 9: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở SINH VẬT

BÀI 34: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở SINH VẬT

LÝ THUYẾT

1. Sinh trưởng và phát triển ở sinh vật
   1. Khái niệm

• Sinh trưởng ở sinh vật là quá trình ……………. về kích thước, khối lượng của cơ thể do ……..

• Phát triển ở sinh vật là quá trình ………………… tạo nên các tế bào, mô, cơ quan và hình thành............................. ở các giai đoạn.

• 2. Mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển
• Sinh trưởng và phát triển là hai quá trình trong........................................ có mối quan hệ mật thiết

với nhau. Sinh trưởng tạo…………………. cho phát triển. Phát triển sẽ…………………………

2. Sinh trưởng và phát triển ở thực vât

• Mô phân sinh là nhóm các tế bào có khả năng….................................. , giúp cho thực vật tăng

3. Sinh trưởng và phát triển ở động vât

• Mỗi sinh vật trong quá trình sống đều trải qua các giai đoạn ……………… và ……………….

khác nhau gọi là vòng đời. Vòng đời của sinh vật................................. tùy thuộc vào mỗi loài.
Vận dụng 1: Hãy kể tên các giai đoạn trong vòng đời của cây cam và xác định các giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây cam.
…………………………………………………….
…………………………………………………….
…………………………………………………….
…………………………………………………….
…………………………………………………….
…………………………………………………….
…………………………………………………….
…………………………………………………….

BÀI TẬP

Câu 1: Sinh trưởng và phát triển là hai quá trình trong cơ thể sống có mối quan hệ mật thiết với nhau như thế nào?

Hình 34.2: Vòng đời của cây cam






   3                4


2
1
Hình 34.3: Vòng đời của bướm

1. Sinh trưởng tạo tiền đề cho phát triển, phát triển sẽ thúc đẩy sinh trưởng.
2. Phát triển tạo tiền đề cho sinh trưởng, làm nền tảng cho phát triển.
3. Sinh trưởng và phát triển là hai quá trình độc lập, không liên quan đến nhau.
4. Sinh trưởng và phát triển mâu thuẫn với nhau.

1. quá trình tăng lên về kích thước và khối lượng cơ thể do sự tăng lên về kích thước và khối lượng tế bào.
2. những biến đổi diễn ra trong vòng đời của một cá thể sinh vật, bao gồm ba quá trình liên quan mật thiết với nhau là sinh trưởng, phân hoá tế bào và phát sinh hình thái các cơ quan của cơ thể.
3. quá trình tăng lên về kích thước và khối lượng cơ thể do sự biến đổi diễn ra trong vòng đời của một cá thể sinh vật.
4. quá trình tăng lên về kích thước và khối lượng cơ thể, biểu hiện ở ba quá trình liên quan mật thiết với nhau là sinh trưởng, phân hoá tế bào và phát sinh hình thái các cơ quan của cơ thể. Câu 3: Ở cây Hai lá mầm, thân và rễ dài ra là nhờ hoạt động của

1. làm cho cây ngừng sinh trưởng và ra hoa.
2. làm cho cây lớn lên và to ra.
3. làm cho cây sinh sản và chuyển sang già cỗi.
4. hình thành các cơ quan rễ, thân, lá, hoa, quả.

1. quá trình tăng lên kích thước cơ thể do tăng lên về kích thước và số lượng tế bào.
2. quá trình tăng lên kích thước cơ thể do tăng lên về kích thước và số lượng mô.
3. quá trình tăng lên kích thước cơ thể do tăng lên về kích thước tế bào và mô.
4. quá trình tăng lên kích thước cơ thể do tăng lên về kích thước và sự phân hóa tế bào.